1. Một đặc điểm của cách mạng Việt Nam là Hội cách mạng của thanh niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra đời trước Đảng Cộng sản. Điều này cho thấy tầm nhìn xa của Bác về vai trò, sứ mệnh của thanh niên. Hội Việt Nam cách mạng thanh niên không chỉ đóng vai trò to lớn trong việc thành lập Đảng mà còn tỏ rõ một lực lượng hùng hậu trong đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Bác có cách nhìn đặc biệt về tuổi trẻ bắt đầu từ việc coi dốt cũng là một loại giặc như giặc đói, giặc ngoại xâm. Theo Người, một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. “Dốt thì dại, dại thì hèn” (Hồ Chí Minh, toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2011, t.10, tr.125). Muốn cho dân tộc mạnh, không yếu, không hèn thì phải bắt đầu bằng giáo dục. Mà giáo dục lại bắt đầu từ tuổi trẻ. Bác kỳ vọng vào tuổi trẻ khi các em đang ngồi trên ghế nhà trường. Khẳng định một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam của một nước độc lập làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của người học, Bác nghĩ tới việc xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại và phải theo kịp các nước trên hoàn cầu. Bác nói, trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Bác khẳng định non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp được hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.

Ảnh minh họa (Nguồn: dangcongsan.vn)

Ngay sau cách mạng thành công, Bác đã nghĩ tới kiến quốc và mối liên hệ giữa nhân tài và kiến quốc. Người cho rằng kiến thiết cần có nhân tài, muốn có nhân tài thì phải biết lựa chọn, phân phối và khéo dùng. Người nhìn thanh niên ở tuổi trẻ, sức trẻ, giống mùa Xuân khởi đầu của một năm, tuổi trẻ khởi đầu của một đời. Tuổi trẻ là mùa Xuân của xã hội. Ở một góc nhìn khác, Bác cho thấy mối quan hệ giữa tuổi trẻ với việc học ở nhà trường và tương lai của đất nước. Theo Người, chính việc học tập trong nhà trường có ảnh hưởng rất lớn đến tương lai của thanh niên và tương lai của thanh niên tức là tương lai của nước nhà.

 “Tương lai của thanh niên tức là tương lai của nước nhà” trong quan điểm của Bác cần được hiểu vai trò, sứ mệnh của thanh niên là hết sức to lớn. Thanh niên tự rèn luyên, tự giáo dục và đươc rèn luyện, giáo dục, xây dựng tốt sẽ tốt cho đất nước. Ngược lại nếu thanh niên không chịu rèn luyện, tu dưỡng và không được giáo dục, rèn luyện tốt thì tác động tiêu cực, ảnh hưởng xấu tới sự phát triển của đất nước. Trong một bức thư gửi các bạn thanh niên, Bác nói rõ “thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc chuẩn bị cái tương lai đó”.

Một điểm nhấn quan trọng trong ý kiến của Bác là thanh niên muốn xứng đáng là người chủ tương lai thì ngay hiện tại phải rèn luyện, phải làm việc, phải chuẩn bị cả tinh thần và lực lượng. Người có những lời dặn chung và những lời dặn riêng đối với từng loại thanh niên. Điểm chung là thanh niên phải bền lòng, quyết tâm, đồng tâm. Việc đáng làm thì phải quyết làm cho bằng được. Phải tiên phong, làm gương, thực hiện chí công vô tư, lo trước mọi người, vui sau mọi người. Thanh niên là phải hành động, nói ít làm nhiều, tuyệt đối không kiêu ngạo, tự mãn. Học không bao giờ cùng. Học mãi để tiến bộ mãi. Càng tiến bộ, càng thấy cần phải học thêm. Là một bộ phận của dân tộc, nhiệm vụ chính của thanh niên học sinh là học; học phải đi đôi với hành để yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu đạo đức vì mục đích phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, làm cho dân giàu, nước mạnh, tức là làm trọn nhiệm vụ của người chủ nước nhà.

Điều có ý nghĩa quyết định thành công của công việc là thấm nhuần và thực hành đạo đức cách mạng. Đạo đức phải có trước tài, đồng hành với tài và là gốc, nền tảng của công việc, của tài. Có đạo đức cách mạng thì gặp khó khăn, gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước; khi gặp thuận lợi và thành công vẫn giữ được tinh thần khiêm tốn, chất phác. Theo Bác đạo đức là linh hồn, chuyên môn là cái xác. Có chuyên môn mà không có đạo đức thì chỉ còn cái xác không hồn. Có tài mà không có đức là hỏng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, không giúp ích gì được ai. Tóm lại theo những lời dạy, chỉ bảo của Bác, thanh niên muốn trở thành lực lượng nòng cốt trong xây dựng chủ nghĩa xã hội, người chủ tương lai của đất nước thì phải rèn luyện vừa “hồng” vừa “chuyên”.

Kiên định và vận dụng sáng tạo lời dặn của Bác về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết, qua 11 nhiệm kỳ Đại hội, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã đẩy mạnh học và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách và phương pháp của Bác. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (2022-2027) đã đánh giá, tồng kết chặng đường dài của thanh niên, đặc biệt trong nhiệm kỳ Đại hội XI (2017-2022) cho thấy thanh niên luôn luôn đi đầu trong việc thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, hoàn thành xuất sắc sứ mệnh được Đảng và Nhà nước giao phó. Vượt qua nhiều khó khăn, thách thức trong thiên tai bão lũ, đặc biệt đại dịch Covid-19, thanh niên tỏ rõ sức trẻ, quyết tâm, sáng tạo, xung kích, tình nguyện đúng như lời Bác dạy: “Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chi ắt làm nên”. Thanh niên đã làm được nhiều việc lớn đáng khích lệ như chuyển đổi số trong nhiều hoạt động; tổ chức tuyên truyền, giáo dục, sinh hoạt chính trị rộng khắp với nhiều nội dung và cách làm sáng tạo, đổi mới trong việc bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, tăng cường nâng cao niềm tin của thanh niên vào công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo, tin vào sức mạnh của tổ chức Đoàn. Vai trò xung kích, tình nguyện, tham gia bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc đã khẳng định chân lý “đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”.

Đại hội XII Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cũng chỉ ra những hạn chế, bất cập của thanh niên và công tác Đoàn. Đáng quan ngại là một bộ phận thanh niên thiếu lý tưởng và hoài bão, giảm sút niềm tin vào Đảng, vào chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Trong nhận thức và hành động còn biểu hiện không quan tâm, chú trọng tới những giá trị tinh thần truyền thống tốt đẹp của dân tộc; sống thực dụng, thiếu văn hóa, chấp hành luật pháp không nghiêm, sa vào chủ nghĩa cá nhân. Công tác Đoàn, công tác thanh niên, bên cạnh những cố gắng và kết quả đạt được, vẫn còn nhiều việc phải suy nghĩ. Nội dung và cách thức tổ chức hoạt động chưa thật sự xuất phát từ thực tiễn, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng chính đáng của các loại thanh niên với các công việc, lứa tuổi, địa bàn khác nhau để có các hình thức hoạt động, tổ chức hấp dẫn, hiệu quả.

2. Thanh niên phải luôn luôn xác định, tự hào là người chủ tương lai của nước nhà. Công cuộc đổi mới thành công nhiều hay ít một phần lớn là do các thanh niên. Vì vậy, trước hết Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải thường xuyên và tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và nếp sống văn hóa cho thanh niên. Đây là “linh hồn” như cách nói của Bác. Không có cái này, mọi cái chỉ còn là cái xác không hồn. Trên cái nền, cái gốc là đạo đức cách mạng mà cao nhất là phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, làm cho dân giàu nước mạnh, bước tới đài vinh quang, sánh vai với các cường quốc năm châu, thanh niên cần tìm tòi, sáng tạo, đổi mới, suy nghĩ nhiều về các phong trào hành động cách mạng của tuổi trẻ với tinh thần xung kích, tiên phong “đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”. Đây không chỉ là nhiệm vụ, sứ mệnh của thanh niên mà còn là niềm vinh dự lớn lao, vì có nhiều phong trào hành động chỉ có tuổi trẻ, sức trẻ mới có thể dấn thân làm được. Biểu hiện rõ rệt nhất, sống động nhất, thực tế nhất là nhiệm vụ chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ. Thanh niên muốn cống hiến, cùng với nỗ lực của bản thân, rất cần vai trò của tổ chức. Phải xây dựng một tổ chức Đoàn thật sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, trong đó cán bộ đoàn giữ vai trò trọng yếu, nòng cốt. Phải xây dựng một đội ngũ cán bộ Đoàn với ý nghĩa then chốt, cái gốc đáp ứng yêu cầu trong mọi tình huống. Tổ chức mạnh sẽ có phong trào mạnh. Tuổi trẻ thể hiện và phát huy năng lực, phẩm chất của mình qua các phong trào hành động với những phương thức hoạt động trẻ, sôi nổi, nhiệt huyết, chất lương, hiệu quả. Hoài bão và khát vọng tuổi trẻ là của quý không thể cất giấu trong rương, trong hòm, mà phải luôn luôn được thể hiện qua phong trào, bằng phong trào hoạt động của Đoàn và các tổ chức thanh, thiếu niên. Vấn đề đặt ra là phải thường xuyên đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả nội dung và cách thức hoạt động. Chỉ có như vậy và phải làm được như vậy thì thanh niên mới có thể cống hiến và xứng danh là người chủ tương lai của đất nước.

PGS.TS. Bùi Đình Phong