Bác Hồ thăm hỏi người cao tuổi. (Ảnh tư liệu)

Ngay từ khi mới về nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định vai trò, vị thế của người cao tuổi trong xã hội. Hồ Chí Minh coi người cao tuổi là lực lượng quan trọng góp phần tăng cường sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tháng 6/1941, Hồ Chí Minh viết “Lời hiệu triệu đoàn kết tất cả các bậc phụ lão”[1], Người nêu rõ: “Trách nhiệm của các cụ phụ lão chúng ta đối với nhiệm vụ đất nước thật là trọng đại. Đất nước hưng thịnh do phụ lão gây dựng, đất nước tồn tại do phụ lão giúp sức. Đất nước bị mất, phụ lão cứu. Đất nước suy sụp phụ lão phù trì. Nước nhà hưng, suy, tồn, vong, phụ lão đều gánh trách nhiệm rất nặng nề”. “Đồng bào cả nước đang ngẩng cao đầu mà trông chờ các bậc phụ lão”.

Vấn đề cốt lõi trong tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về người cao tuổi là sự kính trọng, tôn vinh và đặt niềm tin sâu sắc của Người đối với NCT. Người nói: “Một lời nói của phụ lão có ảnh hưởng đến hưng bang… Đối với gia đình, đối với Tổ quốc, phụ lão đã có trọng trách là bậc tôn trưởng. Đối với làng xóm, đối với bà con, phụ lão có sự tín nhiệm lớn lao. Phụ lão hô, nhân dân hưởng ứng. Phụ lão làm, nhân dân làm theo”[2].

Ngày 21/9/1945, Người viết “Thư gửi các vị phụ lão,” kêu gọi: “các vị phụ lão ở Hà Thành ra xung phong tổ chức “Phụ lão cứu quốc Hội” để các phụ lão… hùn sức giữ gìn nền độc lập của nước nhà”. Người khẳng định NCT Việt Nam có một tinh thần và chí khí đặc biệt: “Tuổi tác càng cao, lòng yêu nước càng lớn”, “Tuổi cao chí khí càng cao”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh có tầm nhìn sâu sắc về phát huy những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc trong việc chăm sóc, thăm hỏi, động viên và khuyến khích NCT giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống. Ngày 19/12/1945, Người viết: “Về xã hội, thiết lập nhà dưỡng lão… mở nhiều nhà thương, cứu tế những người thất nghiệp”. Đây là minh chứng thể hiện tư duy sâu sắc và tư tưởng của Người về chăm sóc sức khỏe đối với NCT và nhân dân ta. Trong lãnh đạo, chỉ đạo, Người thường xuyên nhắc nhở các tổ chức trong hệ thống chính trị và cán bộ, đảng viên, đoàn viên phải ra sức động viên, giúp đỡ, chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ và đảm bảo cuộc sống cho NCT. Người căn dặn: Một người ốm yếu là cả nước ốm, yếu. Bất cứ đến đâu, ở đâu, khi giao tiếp, Người đều ân cần hỏi thăm sức khỏe, thể hiện tình cảm ấm cúng, chân thành và có sức thuyết phục đến một cách kỳ lạ giữa Người với NCT và nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đánh giá rất cao về những tấm gương của NCT trong sản xuất, kinh doanh; hưởng ứng “Tuần lễ vàng”, quỹ Cứu quốc, các hoạt động từ thiện. Năm 1947, Người đã viết Thư khen bà Bá Huy - một tấm gương về hăng hái giúp đất ruộng, trâu bò, thóc lúa và tiền bạc để lập một an dưỡng đường cho thương binh.

Trong những năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước, NCT đã tham gia nhiều lĩnh vực, góp sức mình cùng quân dân cả nước đánh giặc, như: Đào hầm bí mật, nuôi giấu, bảo vệ cán bộ; cung cấp lương thực, thực phẩm cho cách mạng; che chở, giúp đỡ cán bộ nằm vùng; hoặc khi bị địch bắt, NCT đã kiên quyết bảo vệ cách mạng, nhất định không khai báo. Một số cụ già đã anh dũng hy sinh khi tuyên bố “không biết” trước sự tra khảo của kẻ thù. Ngợi ca tinh thần yêu nước của các cụ phụ lão tham gia kháng chiến cứu quốc, năm 1947, Người viết: Thơ tặng ba cụ lão du kích ở Cao Bằng: “Tuổi cao chí khí càng cao/ Múa gươm giết giặc ào ào gió thu/ Sẵn sàng tiêu diệt quân thù/ Tiếng thơm Việt Bắc ngàn thu lẫy lừng”.

Trong quá trình hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh cũng thường xuyên nhắc nhở mọi người phải cung kính với các cụ già. Người ngợi ca: “Xưa nay, những người yêu nước không vì tên tuổi già mà chịu ngồi không. Nước ta có những người như Lý Thường Kiệt, càng già càng quắc thước, càng già càng anh hùng”[3]. Đầu năm 1956, Người viết bài: “Các cụ già nhiều tuổi nhất của nước ta”. Người đã ghi tên người nhiều tuổi nhất như cụ Hà Văn Quận 123 tuổi; 6 cụ trên 100 tuổi… Người đã gửi lời “kính chúc các cụ sống lâu và luôn luôn mạnh khoẻ”[4]. Với bất cứ đâu, bất cứ khi nào, khi gặp gỡ, tiếp xúc, Người đều ân cần hỏi thăm chuyện gia đình, nhắc nhở mọi người phải cung kính với các cụ già.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên khuyến khích, động viên NCT phải tự mình học tập, nâng cao dân trí, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, trở thành tấm gương sáng cho các thế hệ con cháu noi theo. Hồ Chí Minh thường xuyên đi sát cuộc sống, nắm chắc tình hình và động viên kịp thời những tấm gương sáng của NCT. Tháng 6/1956, Người viết: “Cảm động nhất, là có những cụ tuổi đã rất cao, mà xung phong đi học để khuyến khích con cháu, như bà cụ Nguyễn Thị Xuyến (100 tuổi, xã Nghi Tân, Nghệ An), cụ Lê Siêu (106 tuổi, xã Sơn Phố, Hà Tĩnh) và nhiều cụ khác”[5]. Người nêu rõ trách nhiệm của NCT là phải yêu quý, dìu dắt, bồi dưỡng lớp trẻ, phải san sẻ kinh nghiệm và làm gương cho con cháu noi theo.

Theo truyền thống văn hoá và phong tục cổ truyền của dân tộc, cứ mỗi độ Tết đến, Xuân về, vào dịp đầu năm mới, các địa phương, gia đình, dòng họ tổ chức lễ mừng thọ cho NCT. Vào những dịp này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư chúc thọ, tặng quà, động viên các bậc cao niên, để lại ấn tượng sâu sắc đối với NCT.

Ngày 27/3/1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định triệu tập và chủ trì Hội nghị Chính trị đặc biệt, với hơn 300 đại biểu là những cán bộ lão thành, những nhà hoạt động chính trị được nhân dân yêu quý, những người tiêu biểu cho các giới, các ngành, những anh hùng và chiến sỹ thi đua, những người trí thức tiến bộ và những nhân sỹ yêu nước; trong đó, có nhiều đại biểu là người cao tuổi. Hội nghị đã thể hiện tinh thần đoàn kết, nhất trí cao, ý chí cách mạng và lòng tin tưởng quyết tâm đẩy mạnh các phong trào và  thi đua đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, đưa cách mạng Việt Nam tiến lên. Không khí và tinh thần của Hội nghị Chính trị đặc biệt đã được tiếp lửa cho nhân dân và NCT cả nước hưởng ứng tích cực trong các phong trào thi đua yêu nước do Đảng, Nhà nước ta phát động.

Những năm chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, NCT miền Bắc đã tích cực đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước trên nhiều mặt trận, như: Tổ bảo vệ, tổ an ninh, tổ sản xuất, tổ chăn nuôi, tổ trồng cây, tham gia lực lượng phòng không. Để động viên, khuyến khích, tinh thần yêu nước, ý chí cách mạng và sự đóng góp của NCT, Hồ Chí Minh đã đúc kết: Tuổi cao chí khí càng cao, chống Mỹ - cứu nước già nào kém ai.

Những thành tích của các cụ phụ lão trong các phong trào: Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm; phong trào lạc quyên, xây dựng đời sống mới, thi đua lao động sản xuất và gương mẫu, động viên con cháu tham gia chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đều nắm bắt và kịp thời có thư động viên, tặng huy hiệu, tặng quà đến tận các cụ già. NCT là lớp người tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu nhất trong cuộc sống. Chính vì vậy, Người căn dặn cán bộ, chiến sỹ đi đến đâu phải ân cần, thân mật, trò chuyện và học hỏi kinh nghiệm của người già về sản xuất, phòng chống thiên tai, nắm tình hình địch và phương pháp cách mạng.

Đối với các lĩnh vực sáng tạo, văn học, nghệ thuật, bảo tồn, phát triển văn hoá dân tộc, nhiều nghệ nhân, văn nghệ sỹ, nhà văn hóa là NCT. Người đã thường xuyên quan tâm, động viên, khuyến khích NCT phát huy, sáng tạo, lưu giữ, truyền thụ, chuyển giao cho thế hệ trẻ nối tiếp những tinh hoa văn hóa của dân tộc.

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về người cao tuổi, các văn kiện Đại hội Đảng và mới đây nhất là Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng xác định: “Phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, chiến đấu của người cao tuổi trong xã hội, cộng đồng và gia đình. Tiếp tục xây dựng gia đình kiểu mẫu, “Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền, vợ chồng hoà thuận, anh chị em đoàn kết, thương yêu nhau”. Kính trọng, bảo vệ và chăm sóc người cao tuổi. Bảo trợ, giúp đỡ người cao tuổi gặp khó khăn, cô đơn không nơi nương tựa”[6].

Với 79 chữ, thể hiện tầm tư duy chiến lược, đổi mới và sự quan tâm sâu sắc của Đảng đối với NCT và nhấn mạnh quan điểm trước tiên là: Phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, chiến đấu của NCT trong xã hội, cộng đồng và gia đình. Coi trọng việc phát huy vai trò là bậc tôn trưởng trong xây dựng gia đình kiểu mẫu, là tấm gương sáng trong cộng đồng và xã hội. Nhắc nhở các tổ chức trong hệ thống chính trị, các ngành, các cấp và mọi người phải đề cao tinh thần trách nhiệm, nâng cao ý thức và thường xuyên kính trọng, bảo vệ, chăm sóc và bảo trợ, giúp đỡ NCT.

Quán triệt tinh thần các chủ trương của Đảng về NCT, Quốc hội đã ban hành Luật Người cao tuổi (2009), Chính phủ đã ban hành các Chương trình hành động và gần đây nhất, ngày 13/10/2020 Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1579/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chương trình Chăm sóc sức khỏe NCT đến năm 2030. Ngày 15/3/2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 20/2021/NĐ-CP về mức trợ giúp xã hội, trong đó có NCT. Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam đã phát động các phong trào thi đua yêu nước đến tận cơ sở và hội viên. Nhiều phong trào thi đua yêu nước có hiệu quả thiết thực, sức lan tỏa rộng lớn, được Đảng, Nhà nước ghi nhận và đánh giá cao, góp phần tôn vinh NCT trong sự nghiệp đổi mới đất nước.

Tiếp tục nghiên cứu, quán triệt sâu sắc, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người, thấm nhuần tư tưởng của Người về người cao tuổi và tổ chức Hội Người cao tuổi, là góp phần phát huy vị trí, vai trò, trách nhiệm, sự gương mẫu và tinh thần “tuổi cao – gương sáng”, "tuổi già nhưng chí không già" của NCT. Tiếp tục nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các tổ chức trong hệ thống chính trị, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cấp uỷ, chính quyền các cấp và toàn xã hội đối với NCT trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế; góp phần và tạo cơ hội phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, chiến đấu của người cao tuổi; bảo vệ, chăm sóc và giúp đỡ NCT trong thời kỳ mới./.

------------

[1]. HCMTT, T3 (1930 – 1945), Nxb CTQG – Sự thật, HN 2011, tr 232

[2]. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 3 (1930-1945), NXBCTQG – Sự thật, Hà Nội 2011, trang 233

[3]. HCMTT, T4 (1945 – 1946), NXBCTQG – Sự thật,, HN 2011, tr 23

[4]. HCMTT,T8 (1955-1957), NXBCTQG, HN 1996, tr 114, 115

[5]. HCMTT, T8 (1955-1957), NXBCTQG, HN 1996, tr186

[6]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, NXBCTQG – Sự thật, T1, tr170

Võ Đình Liên